متن کامل

مجموعه 5 جلدی بیمارستانسازی

تحقیق و تدوین :

مهندس محمد رضا اردلانی + مهندس هدی اردلانی

کتاب طراحی بیمارستان

فصل اول  A   :  مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان

فصل دوم B :  شاخص های طراحی بیمارستان

فصل سوم C :  نکات اختصاصی در طراحی هریک از بخش های بیمارستان

کتاب احداث بیمارستان

فصل چهارم  D :  مبانی نظری در عملیات احداث بیمارستان

فصل پنجم  E  :  نکات اجرایی در عملیات احداث بیمارستان

فصل ششم  F  :  ویژگی های خاص برای مصالح مصرفی بیمارستان

کتاب توسعه و بازسازی بیمارستان

فصل هفتم   G :  مبانی نظری در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان

فصل هشتم   H  :   نکات اجرایی در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان

کتاب نگهداری بیمارستان

فصل نهم  K :  مبانی نظری در عملیات نگهداری بیمارستان

فصل دهم   L  :  نکات اجرایی در عملیات نگهداری بیمارستان 

کتاب ارتقای بیمارستان

فصل یازدهم   M  :  ساماندهی و کنترل سهم فیزیکی در بخش های بیمارستان

فصل دوازدهم  N  :  چگونگی استفاده از نظام ارزشیابی بیمارستانی در ارتقای کیفیت فیزیکی بیمارستان

فصل سیزدهم   P  :  نکات اختصاصی برای ارتقای کیفیت انواع بیمارستانها

جلد یکم

کتاب طراحی بیمارستان

فصل سوم  : نکات اختصاصی در طراحی هریک از بخشهای بیمارستان

C1 - نکات اختصاصی در طراحی فضاها و نماهای ورودی بیمارستان

C2 - نکات اختصاصی در طراحی لابی و پذیرش بیمارستان

C3 - نکات اختصاصی در طراحی هتلینگ بیمارستان 

C4 - نکات اختصاصی در طراحی دفتر پرستاری بیمارستان 

C5 - نکات اختصاصی در طراحی اورژانس بیمارستان 

C6 - نکات اختصاصی در طراحی  تالار اطاقهای عمل

C7 - نکات اختصاصی در طراحی زایشگاه

C8 - نکات اختصاصی در طراحی ICU

C9 - نکات اختصاصی در طراحی CCU + PCCU

C10 - نکات اختصاصی در طراحی بخش تشخیص طبی

C11 - نکات اختصاصی در طراحی بخش توانبخشی بیمارستان

C12 - نکات اختصاصی در طراحی بخش تصویربرداری بیمارستان

C13 - نکات اختصاصی در طراحی درمانگاههای بیمارستان

C14 - نکات اختصاصی در طراحی استرلیزاسیون مرکزی C.S.R 

C15 - نکات اختصاصی در طراحی رختشویخانه بیمارستان 

C16 - نکات اختصاصی در طراحی آشپزخانه - غذاخوری بیمارستان 

C17 - نکات اختصاصی در طراحی فضاهای اداری بیمارستان 

C18 - نکات اختصاصی در طراحی رختکن ها یا پاویون های پرسنل بیمارستان 

C19 - نکات اختصاصی در طراحی اماکن انتظامات ، نگهبانی و پلیس در بیمارستان

C20 - نکات اختصاصی در طراحی مراکز خرید مایحتاج خاص بیماران و همراهان 

C21 - نکات اختصاصی در طراحی فضای سبز بیمارستان

C22 - نکات اختصاصی در طراحی پارکینگ های بیمارستان 

C23 - نکات اختصاصی در طراحی انواع انبارهای تدارکاتی بیمارستان 

C24 - نکات اختصاصی در طراحی محل سردخانه جسد بیمارستان

C25 - نکات اختصاصی در طراحی محل نگهداری زباله های سرد + عادی بیمارستان

C5

نکات اختصاصی در طراحی اورژانس بیمارستان :

C5-1 - کلیات اورژانس بیمارستان

C5-2 -   نکات موثر در تعیین محل اورژانس در بیمارستان

C5-3 -   تعیین ظرفیت اورژانس بیمارستان

C5-4 -   انواع فضاهای داخلی بخش اورژانس بیمارستان

C5-5 -  نکات موثر در چینش فضاهای داخلی بخش اورژانس

 
  C5

  نکات اختصاصی در طراحی اورژانس بیمارستان   

C5-1  -  کلیات اورژانس بیمارستان

1)       همین ابتدای کار ، بایستی بگوئیم که  صاحبنظرانی هم هستند که اعتقادی به الزامی نمودن بخش اورژانس برای تمامی انواع  مختلف بیمارستانها ندارند ، البته این اعتقاد ایشان توسط جمع بیشتری از متولیان بیمارستانی در نظامهای مختلف درمانی در کشورهای گوناگون در معرض نقد قرار دارد . زیرا فلسفه وجودی یک مرکز درمانی جوابگویی به بیمار است و زمان بروز علائم  بیماری برای خیلی از امراض و به خصوص تروماها ، برای فرد بیمار قابل شناسایی نیست ، و در این صورت پناه بردن بیمار به مرکزی که نام بیمارستان بر روی آن گذارده شده است ، یک واکنش طبیعی برای عموم مردم است ، و در آن هنگام، به اعتقاد خیلی از خبرگان ، نداشتن بخش اتفاقات یا اورژانس در یک بیمارستان است که غیر طبیعی خواهد بود .

2)       طرفداران عدم وجود  اورژانس در بعضی از انواع بیمارستانها ، یاحداقل ، عدم اهمیت این چنینی بخش اورژانس ،  در نظارتهای حاکمیتی در دوران اخیر ، به ویژه در بیمارستانهای بخش خصوصی ، میگویند بیماران ایشان اکثرآ الکتیو و با پذیرش طبق برنامه زمانی قبلی بوده و اصولا قصد و برنامه ای برای پذیرش غیر انتخابی بیمار ندارند ،  تا نیازی به بخش اورژانس با ویژگی های اجباری امروزین آن داشته باشند .

3)       البته غیر از دهها نقضی که از نظر پروتکلهای درمانی برای ایندسته از طرفداران بخش خصوصی (عدم الزام به اورژانس)  میتوان آورد ، ظاهرآ ذکر یک نکته کلیدی کافی است ، که این گونه مراکز میتوانند با تغییر عنوان از بیمارستان به مرکز جراحی محدود ، فعالیت مورد دلخواه خود را داشته باشند ، و نیازی هم به بخش اورژانس نداشته باشند ، و فقط کافیست  بپذیرند که تابلوی بیمارستان را با یک مرکز جراحی محدود تعویض نمایند و  در آنصورت هر فرمی که میخواهند بیمار الکتیو در آن پذیرش نمایند .

4)       به هر حال ، بخش اورژانس برای تقریبآ تمامی  بیمارستانها از جنبه های مختلفی حائز اهمیت  میباشد . زیرا علی الاصول : 

•  از نظر عملکردی ، بد حال ترین بیماران ترومایی در هر بیمارستانی ،  به اورژانس خواهند آمد و لذا مهم ترین محل حفظ جان بیماران ، این بخش خواهد بود .
• بخش اورژانس پر رفت و آمدترین و در عین حال ، مستقل ترین بخش در هر بیمارستان است .
• برخورد اول برای اکثریت مراجعات ، با اورژانس بیمارستان است و بنابراین به یاد ماندنی ترین خاطره هر کس از بیمارستان  ، در اورژانس بیمارستان شکل خواهد گرفت .
•  در مواقعی بیمار اصولا در بخش اورژانس بستری و بعد از دریافت خدمات درمانی در ساعاتی محدود ، از همین بخش ، بیمارستان را ترک و به منزل خواهد رفت ، بدون آنکه فضاهای دیگری از بیمارستان را دیده باشد . در این حال و در نظر وی ، تمام خصوصیات این بیمارستان صرفا در اورژانس خلاصه خواهد شد، چه با وضعیت یک بخش خوب و چه بد ، این بخش در نظر بشترین سهم از مراجعین ، نماینده کل عملکرد درمانی و امکانات فیزیکی و تجهیزاتی بیمارستان محسوب خواهد شد.

به همین دلایل و بیشتر از آن ،  ، بخش اورژانس با اهمیت ترین بخش بیمارستان در نظام ارزشیابی بیمارستان ها بوده  ، در نتیجه ، سعی طراحان بیمارستانی آن است که این بخش از بالاترین استانداردهای طراحی برخوردار باشد .

C5-2  -   نکات موثر در تعیین محل  اورژانس در بیمارستان

بهترین جانمایی اورژانس در هر بیمارستانی ،  نزدیکترین محل به درب اصلی بیمارستان خواهد بود . این موضوع ضمن رعایت زمان طلایی حیاتی در مباحث ترومایی ،  بهترین بهره وری را در دسترسی ها و روابط بیمارستانی برای طراحان بیمارستانها حاصل مینماید . در این صورت جناحی از حاشیه بیرونی بیمارستان ، مناسب تر است که بتواند بهترین شرایط پذیرش و ورود بیمار را فراهم نماید . بنابراین هر نقطه از جدارهء خارجی بیمارستان که دارای جوابگویی بهتری به شرایط زیر  باشد ، برای تعیین محل احداث اورژانس مناسب تر خواهد بود:

1)       بایستی همواره در نظر داشته باشیم که ورودی از خیابانهای شهری به اورژانس یک بیمارستان ،  باید از دور مشخص و قابل رویت بوده و دسترسی به آن نیز ،  برای تمامی مراجعین ، راحت و برای تمامی اوقات و زمانها امکانپذیر باشد . همچنین در صورت وجود یک راه ، بین درب ورودی از خیابان شهر تا محل ورود به سالن اورژانس ، این راه بایستی اختصاصی ، بدون پیچ و خم  ، فاقد موانع ، قابل رویت و دید کنترلی توسط نگهبانی ، تفکیک شده به سواره رو و پیاده رو ، با شیب کمتر از 5% برای پیاده روها و کمتر از 8% برای سواره رو ها ، دارای نور کافی هم در روز و هم در شب ، و درنهایت بدون کوچکترین  دست اندازی چه به صورت سرعتگیر (ایست بازرسی) یا کانال یا کانیوهای عرضی هدایت آبهای سطحی و چه بصورت  شیارهای مرسوم در رمپها برای اصطکاک بیشتر باشد(زیرا هرنوع دست انداز درصورت احتمال ضایعات نخاعی یا شکستگی های استخوانی در بیماران اورژانسی ، منجربه عواقب غیر قابل جبران است)

2)       همچنین ورودی اورژانس نباید در سایه تخریب ساختمان های مجاور (در داخل یا خارج بیمارستان) باشد و در صورت وقوع اجباری  ، بایستی با سازه مقاوم ، محدوده ورودی به اورژانس به صورت معبر سرپوشیده  ، تا منطقه ای امن ، حمایت فیزیکی شود . از طرف دیگر فضای ذیل این سازه میتواند به عنوان بار انداز برای ورود بیمار و آمبولانس به سالن اورژانس نیز مورد استفاده قرار گیرد . در این صورت بهتر است سازه حمایتی مذکور ، برای حصول به ارتفاع و دهنه های بهتر ، از سازه اصلی بلوکهای بیمارستانی مجزا شده و در تحلیل های سازه ای (در حوادث طبیعی یا غیرآن) رفتار سازه ای مستقل خود را داشته باشد.

3)       محل وقوع اورژانس در داخل بیمارستانها نیز،  بایستی از هرگونه ترافیک و رفت و آمد غیر مرتبط با وظایف اورژانس فاصله داشته باشد و تا سرحد ممکن در تقاطع یا در مسیر سایر راههای درون بخشی و برون بخشی بیمارستانها قرار نداشته باشد.

4)       حجم محل ورودی و پیش ورودی و  اندازه دربهای  ورودی به اورژانس بسیار مهم و مورد توجه بازرسین در ارزشیابی بیمارستانها خواهد بود.  حجم ورودی اورژانس در کوچکترین بیمارستانها نیز بایستی حداقل توان توقف دو آمبولانس و تخلیه آسان و بدون مشکل بیمار از داخل آن ها را داشته باشد . (البته بخشنامه هایی هم 3 آمبولانس را اجبار نموده اند) . البته این موضوع  همزمان با بالارفتن معیارهای کیفی سنجش بیمارستانها در حال توجه بیشتر میباشد . از طرف دیگر اندازه درب ورود به سالن اورژانس نیز بایستی حداقل توانایی  گذراندن دو برانکار در کنار هم  را  بدون برخورد داشته باشد . استفاده از دربهای اتوماتیک و بادبزنی نیز بایستی با رعایت جایگزین خرابی احتمالی آنها صورت پذیرد.

5)       در نظر گرفتن سکوی تخلیه بیمار از خودرو های آمبولانس اجباری نیست ولی در بعضی سلیقه های طراحی وجود دارد . اما آنچه مهم است اینکه اختلاف سطح محوطه بیرون با درون لابی اورژانس ، بایستی تمهیداتی داشته باشد که در فصل پنجم (E  ) جلد دوم (احداث بیمارستان) توضیح داده شده است . همچنین در محل این ورودی  ، بایستی فضاهایی برای تخلیه بیمار از خودرو های غیر آمبولانس هم ملاحظه گردد.( مانند محل نگهداری ویلچر و برانکار و نیز امکان توقف یا دور زدن خودروهای غیر آمبولانس )

6)       محل وقوع اورژانس بیمارستانها بایستی دارای یک ارتباط موثر و منطقی و کارامد با بخشهای دیگری از بیمارستان بوده باشد . این بخشها در حالت عموم شامل اطاقهای عمل ، آزمایشگاه ، رادیولوژی ، بانک خون ، داروخانه ، سردخانه جسد ، بخشهای ویژه (ICU-CCU ) میباشد ، اگر چه بنابر ضرورت و دستور کار کارفرما  ، میتوان موارد دیگری هم به این لیست اضافه نمود مانند بعضی بخشهای بستری ، بعضی پاراکلینیکها ، بعضی فضاهای اداری و پشتیبانی و ...

7)       عده ای از طراحان و یا بعضی از کارفرمایان اعتقاد دارند مسیر اورژانس یا حتی کل فضای اورژانس نبایستی در دید قسمتهای دیگری از بیمارستان باشد . برای این کار البته دلایلی هم مطرح میباشد  . مثلا در بیمارستانهایی دیدن بخش اورژانس برای بیماران بستری مفید نیست و یا در بیمارستانهایی نیز ، ورود و حجم و حتی محوطه بخش اورژانس را کاملا ایزوله مینمایند تا مواردی نظیر عفونت بیمارستانی ، امنیت ، فرار بیماربدلیل صورتحساب ، مباحث اپیدمی ها و غیره قابل کنترل باشد ، البته این گونه مشخصات قابل تعمیم به همه بیمارستانها نیست ولی  بایستی طراحان برای اعمال احتمالی آنها جهت تغییرات در دوران بعد از بهره برداری ، فکر مناسبی کرده باشند .

C5-3  -  تعیین ظرفیت اورژانس بیمارستان

C5-3-1 - در یک نگاه کلی ، شاخص های  زیر در تعیین حجم و ظرفیت اورژانس در هر بیمارستانی ، میتواند وجود داشته باشد  ولی برابر سناریو های ابلاغی اختصاصی در هر پروژه بیمارستانی ، و بنابر تجربه تیم طراحی بیمارستان ، میتوان ضرایب کاهنده یا افزاینده را برای دخالت میزان اهمیت آنها اعمال نمود :   

• A.       پیش بینی تعداد بیماران مراجعه کننده به اورژانس در حالت عادی
• B.       پیش بینی تعداد و حجم  بخش های بستری
• C.       پیش بینی تعداد و حجم  پاراکلینیک ها
• D.       پیش بینی تعداد و حجم  درمانگاهها
• E.        پیش بینی تغییرات در پروتکل های درمانی و تغییرات نوع بیماریها و میزان توقف بیمار و ...
• F.        پیش بینی ورود تجهیزات و فناوریهای نوین پزشکی و اثرات آن بر درمانهای سرپایی
• G.       پیش بینی سمت و سوی طرحهای توسعه آینده مورد نظر مدیران بیمارستان

C5-3-2 - برابر ابلاغیه های فعلی وزارت بهداشت ، میزان کف و اجباری در تعیین فضای اورژانس حداقل 5% زیربنای کل بیمارستان یا حداقل 7% تعداد تختها از ظرفیت کل تختهای بیمارستان ، میباشد . همچنین در هر حالتی ، مساحت اورژانس حتی در بیمارستانهای کمتر از یکصد تختخوابی نیز نبایستی از 250 مترمربع کمتر باشد . اگر چه فقط حداقل های اجباری در دستورالعملها ذکر گردیده و حد نهایی این فضا مشخص نشده است  ،  به تجربه ، برای حد نهایی ، پیشنهاد میگردد برای هر هزار نفر مراجعه ماهانه به اورژانس حدود 50 مترمربع فضا پیش بینی شود .

C5-3-3 -  یک معیار دیگر برای تعیین حداقل مساحت اورژانس ها ، احتساب و تجمیع تمامی سرانه های جزئی است . مثلا سرانه های هر تخت بستری اورژانس (در حال حاضر 7 مترمربع خالص و یا 12 مترمربع ناخالص)  سرانه اطاقهای کار درمانی بخش ( در حال حاضر 4 مترمربع بازای هر هزار بیمار در سال)  سرانه اطاقهای کار اداری (در حال حاضر حداقل 9 متر مربع )  سرانه تعداد صندلی سالن انتظار (تا 2 برابر تعداد تخت بستری اورزانس) و امثالهم که بایستی برابر چارت پرسنلی- درمانی مورد نظر آن مرکز ، با هم تجمیع  شود تا برای کل اورژانس ، عدد مساحت نهایی حاصل شود .

C5-3-4 -  در طراحی و معماری داخلی بخش اورژانس نیز رعایت نکات ظریفی توصیه می شود . از جمله این که کل فضای داخل اورژانس باید بلافاصله پس از ورود به آن احساس راحتی ، امنیت ، شادی نسبی و سلامت محوری را برای مراجعین فراهم آورد . برای رسیدن به این مهم ، وسعت لابی اورژانس بالاترین نقش را دارد . فضاها در اورژانس باید تقریبا به صورت  غیرعادی وسیع ، جادار و بزرگ باشند . اگر چه تابعیت از فرمول ( 5% کل فضای بیمارستان باید به اورژانس اختصاص یابد ) خود به خود چنین شرایطی را فراهم می آورد . لیکن بعضا مشاهده شده که در مقدار زیربنای کل اورژانس مشکلی وجود نداشته ولی در اختصاص سهم هر یک از فضاها ، به شدت به لابی اورژانس تعرض شده و لابی وسعت لازم را ندارد . در صورتی که لابی اورژانس بیشترین سهم را در بهره وری عملکردهای روز بحران و نیز بالاترین اثر را در زیباسازی فضای داخلی اورژانس دارد.

C5-4  -  انواع فضاهای داخلی بخش اورژانس

C5-4-1 - در تقسیم بندی فضای فیزیکی اورژانس ، مدل های مختلفی در دنیا رایج است . در کشور ما نیز در طول 5 دههء گذشته ،  فضاهای داخلی اورژانس به صورت زیر تقسبم بندی میشده است:

•       Ward مردان
•      Ward زنان
•      Ward اطفال

بنابر مصوبات قدیمی معاونت درمان وزارت بهداشت ،  این تقسیم بندی متناسب با بار بیماران مراجعه کننده به اورژانس هر منطقه ، سیال بوده و فضاهای داخلی اورژانس بیمارستانها بایستی مطابق با آن چیده میشدند . اما کم کم  (از دهه هفتاد به بعد) به فضاهای داخلی اورژانس بیمارستانها ، بحث فضای تریاژ اضافه شد و از آن موقع ، به اعتقاد گله مندانهء  اکثر بیمارستانداران و بیمارستانسازان ،  اورژانس بیمارستانها از یک ثبات عملکردی و فیزیکی  چند دهه ای ، به مسیری بی ثبات (به زعم ابشان) و  پر از تغییر افتاده اند .

C5-4-2 -   به دلیل بالا ،  در ابتدا لازم است توضیحاتی در مورد فلسفه این تغییرات و جهت و سمت و سوی این تغییرات و توضیحات مختصری برای تبیین بحث تریاژ  در اورژانس (جهت آشنایی مخاطبین غیر پزشکی مطالب این کتاب) ارایه گردد :

1)       بعد از تجربیات جنگهای اول و دوم جهانی ، بحث اولویت بندی در رسیدگی به بیماران بسیار بااهمیت تر از گذشته در مراکز درمانی پیگیری گردید . در این دوره اورژانسهای بیمارستانهای پذیرندهء اتفاقات یا همان تروماها ، موظف شدند در ابتدای ورود بیمار ، آنها را سطح بندی و الویت رسیدگی به آنان را در سیستم روابط درون بخشی خود ، مشخص و بر مبنای آن پروتکلهای درمانی مربوطه را  اعمال نمایند . این جا بود که تریاژ وارد فضاسازی فیزیکی بخشهای اورژانس گردید ، البته این سطحی ترین و ابتدایی ترین برخورد با موضوع تریاژ بود .

2)       به مرور و با پیشرفت علمی و مستقل شدن تدریجی طب اورژانس و تربیت متخصصان این رشته  ، فضای فیزیکی عملیات تریاژ در بخشهای اورژانس بیمارستانها ، از یک پرستار تریاژ در ابتدای بخش  اورژانس ، کم کم ،  به میز  تریاژ ، باکس تریاژ ، تخت تریاژ و درنهایت فضای یک پکیج کامل برای عملیات تریاژ  تبدیل شده است  .

3)       در ایران نیز بعد از قرار گرفتن موضوع  استاندارد سازی بیمارستانها در ریل حرکت اجباری به سمت کیفی سازی ، (اواخر دهه هفتاد)  ، بحث اعمال اجباری مفهوم تریاز در فیزیک بخشهای اورژانس ، عمدتآ در زمان وزارت دکتر پزشکیان ، با اجباری کردن  یک میز تریاژ  در ابتدای سیکل ورودی اورژانس شروع شد ، اما کم کم و با تربیت متخصصین طب اورژانس ، این مفهوم کارآمدتر شده و در حال حاضر که آهنگ تولید متخصصین طب اورژانس سریعتر شده است ، این فضاسازی ها در فیزیک بخش اورژانس هم با سرعت در حال تغییر و همگون سازی خود با پروتکلهای درمانی صادره توسط معاونت درمان وزارت بهداشت است . به گونه ای که حتی تغییرات ساختمانی اعمالی در دوسال پیش بعضی از اورژانسهای بیمارستانی ، امروز ، عقب افتاده محسوب میگردند ، اگر ، توجه لازم را به فلسفه و چرخش کار و وظایف حاکمیتی متخصص طب اورژانس نکرده باشند .[[[[ نکته مفقوده در کتاب استاندارد برنامه ریزي و طراحی بخش اورژانس (از مجموعه بیمارستان ایمن) دفتر منابع فیزیکی وزارت بهداشت نیز همین مورد است و به همین دلیل نیز الگوهای این کتاب در صحنه اورژانسها کمتر مورد استفاده متولیان بیمارستانداری قرار گرفته است]]]]

4)       بنابراین طراحان امروزین بیمارستانها ، لازم است ، اساس و هدف نهایی چرخش کار تریاژ یک اورژانس را تحلیل و فضاشناسی نموده ، و سپس آنرا در طراحی ها اعمال نمایند . بدیهی است که هنوز همه بیمارستانها دارای متخصص طب اورژانس نیستند ، ولی هر موقع که آن بیمارستان  ، دارای متخصص طب اورژانس شد ( که بزودی و بالاخره  برای همه بیمارستانها اجباری خواهد شد ، آنهم در سه شیفت ) دیگر نیازی به تغییرات وسیع در بخش اورژانس و بخصوص برخورد با مشکل توسعه در حجم  فضاها نخواهند داشت .

5)       با توضیحات بالا ، خبرگان بیمارستانساز  توانسته اند در چند سال اخیر ، اورژانسهایی را طراحی نمایند که حتی با گذشت یک دهه از عمر آنها ، همچنان با اندکی تغییر در دیزاین داخلی ، به الگوهای موفق و مصوب اورژانس برای دانشگاههای علوم پزشکی در هر منطقه تبدیل شده اند ، امری که در روز اول طراحی توسط ایشان  ، با مقاومت کارفرماها از یک طرف و کارشناسان منابع فیزیکی دانشگاه مربوطه  از طرف دیگر  ، روبرو بوده ولی بعد از توجیه این روند اجتناب ناپذیری که البته هنوز هم  همهء اهداف آن به صورت قانون و ابلاغیه در نیامده است ، هر دو طیف ، مدافع آن شده و در مواردی ایده را اصلا مال خودشان میدانستند؟!؟ ..... بگذریم .....  اگر نکات کلیدی و افق  دید بیمارستانسازان و بیمارستانداران به طب اورژانس و فراگیر شدن آن به شرح بالا ، توجیه گردد  ، تقسیم بندی فضاهای بخش اورژانس و نوع چیدمان فضاهای داخلی آنها  ، متناسب با روند تدریجی ابلاغ پلکانی استانداردها  ، موضوع لاینحلی نبوده و این بی ثباتی مورد ادعا در ابلاغ و اعمال استانداردهای فیزیکی اورژانس بیمارستانها ، مطرح نخواهد بود .

C5-4-3 - بنابر مصوبات جدید معاونت درمان وزارت بهداشت ،  فضاهای داخلی اورژانس بیمارستانها بایستی طبق روش ESI چیده شوند . فضاهای داخلی اورژانس بیمارستانها در این روش به 4 واحد تقسیم میشوند که عبارتند از  :

•       اتاق احیا جهت ارجاع بیماران با سطح 1 تریاژ
•       واحددرمان بیماران حاد   با سطح 2 تریاژ
•       واحد درمان بیماران تحت حاد  با سطح  3 تریاژ
•       واحدfast track جهت درمان بیماران با سطح 4 و 5 تریاژ 

حجم و اندازه هر یک از این واحد های چهارگانه در انواع اورژانس ها متفاوت  بوده ولیکن روابط درون بخشی و بین بخشی همهء آنها یکسان میباشد . به عبارت دیگر ، از اورژانس یک بیمارستان یکصد تختخوابی تا اورژانس بیمارستانهای بالای پانصد تختخوابی ، اگر تعداد تختهای بخش اورژانس آنها 5 تخت باشد یا 30 تخت و بالاتر ، حتی در مراکز تروما سنتر  ، روابط بین بخشی داخل اورژانس ها ، بایستی مطابق این تقسیم بندی طراحی شده باشد ، تا پزشک متخصص اورژانس ، هم مطابق وظایف تخصصی و هم مطابق با وظایف ابلاغی حاکمیتی ، ضمن تقبل مسئولیت تریاژ بیمار ، میزان صرف وقت و انرژی تیم درمانی را کلاسه بندی نموده و بخصوص با کمک پزشکان عمومی ، بتواند ساماندهی و در نهایت درمان مناسب و به هنگام را بدست آورده ، و  جوابگوی نتایج آن نیز باشد .

C5-4-4 - بنابر دلایل و شرایط بالا  ، اولویت طراحی فیزیک فضاها در اورژانس بیمارستانها  ، سیکل عملکرد پزشک متخصص طب اورژانس است  ، از ابتدایی که او مریض را میبیند تا  مرحله تشخیص و تقسیم  ، و مراحل و مقدمات مورد نیاز وی برای ارجاع  بیمار به تیمهای پزشکی معالج بیماران حاد و تحت حاد و fast track  و حتی تا ارجاع به هر یک از تخصص ها در صورت حضور ( مثل اورژانس ارتوپدی ، اورژانس قلب و ... در بیمارستانهای دانشگاهی یا فوق تخصصی ها) .... ،  به عبارت دیگر ، چون تمامی سیکل درمانی در اورژانس تحت نظارت و مسئولیت متخصص طب اورژانس است ، طراحی داخلی هریک از باکسها بایستی منطبق با نمودار عملکرد متخصص طب اورژانس بوده و  مرحله به مرحله از ورود تا خروج بیمار ، مطابق با پروتکل درمانی طب اورژانس باشد .

 در چنین حالتی ، ظرفیت  فضای اورژانس به چهار قسمت تقسیم میگردد:

• A....      فضای ورودی و انتظار
• B....       فضای عملکرد تریاژ و تشخیص و درمان
• C....     فضای اشتراکات و  پشتیبانی
• D....      فضای عملکرد نگهداری و درمان بیمارانی که  تشخیص داده شده و در حال گذراندن طول درمان خود هستند

این تقسیم بندی میتواند برابر الگوی ذیل باشد:

فضای ورودی و انتظار :

• 1)       ورود و پیش ورود
• 2)       هال و سرسرا
• 3)       مامورین نگهبانی (پلیس + انتظامات)
• 4)       سرویسهای بهداشتی عمومی ( مردان و زنان ) در ابتدای بخش
• 5)       صندوق + پذیرش
• 6)       محل نگهداری صندلی چرخدار  + برانکار
• 7)       اتاق بازی کودکان
• 8)       اتاق انتظار
• 9)       اتاق نیایش و انجام فرایض دینی

فضای عملکرد تریاژ و تشخیص و درمان:

• 1)       اتاق آسیب زدایی
• 2)       آماده سازی بیمار و تعویض لباس
• 3)       معاینه مقدماتی
• 4)       C.P.R
• 5)       اتاق عمل سرپایی اورژانس
• 6)       اسکراپ و  C.S.R و پیش ورود اتاق عمل سرپایی اورژانس
• 7)       اتاق گچ گیری (شامل محل سینک+برانکار+ میزکار+انبار آتلها و چوبهای زیربغل ) 
• 8)       سالن تریاژ  (شامل فضاهای زنان-مردان برای E.K.G – رگ گیری و وصل سرم – بانداژ و پانسمان – تزریقات)

فضای اشتراکات و پشتیبانی :

• 1)       پذیرش و تشکیل پرونده
• 2)       مددکار اجتماعی
• 3)       اتاق استراحت  پرسنل ( زن – مرد )
• 4)       رختکن ها (شامل رختکن ها + سرویسها)
• 5)       آبدارخانه
• 6)       اتاق کار کثیف
• 7)       اتاق کار تمیز
• 8)       تی شویی
• 9)       لگن شویی
• 10)    انبار وسایل پزشکی (انبار + محل نگهداری تجهیزات پرتابل)
• 11)    انبار وسایل عمومی
• 12)    اتاق پزشکان
• 13)    ایستگاه پرستاری
• 14)    تریتمنت
• 15)    اطاق مسئول بخش
• 16)    ثبت نام مراجعین
• 17)    داروخانه اورژانس
• 18)    کتابخانه و اطاق آموزش (آموزش همراهان بیمار + آموزش درون بخشی) ( بخصوص در بیمارستانهای آموزشی)

فضاهای عملکرد درمان های تخصصی یا گذراندن طول درمان  :

• 1)     تحت نظر ( مردان – زنان – اطفال )
• 2)       اورژانس های تخصصی ( در بیمارستان های آموزشی یا فوق تخصصی )
• 3)       ایزوله روانی ( حفاظت شده با ایمنی ویژه )
• 4)       ایزوله عفونی (دارای پیش ورود + سرویس + اسکراپ)
• 5)       اتاق مسمومین (دارای امکانت واشینگ ویژه و دوش)
• 6)       اتاق سوختگی  (انجام اقدامات اولیه و مناسب سازی برای اعزام به مراکز مجهزتر با تهویه خاص )

C5-5  -  نکات موثر در چینش فضاهای داخلی اورژانس

همینجا لازم به ذکر این نکته است که ویژه گی های نازک کاری و مصالح و سایر مازومات مربوط به عملیات احداث هر یک از ریز فضاهای اورژانس ، در فصل پنجم ( E)  کتاب دوم (احداث بیمارستان) به تفصیل آمده است و  برای عدم تکرار ، در اینجا ذکر نخواهد شد .  همچنین الزاماتی که در مراکز تروما سنتر وجود داشته و نیز تفاوتهایی که اورژانس بیمارستانهای فوق تخصصی در رشته فوق تخصصی خود بایستی در اورژانسشان اعمال نمایند ، در جلد پنجم (کتاب ارتقای بیمارستان) به تفصیل آمده است . ولیکن در حال حاضر و در این بخش از کتاب ،  از نظر تقدم و تاخر چیدمان فضاهای داخلی بخش اورژانس و اختصاصات طراحی هر یک از ریز فضاها ، مواردی وجود دارد که در ادامه ذکر میگردد :

C5-5-1 -  در داخل تمامی انواع اورژانس ها ،  نزدیک ترین اتاق به درب ورودی مربوط به اتاق C.P.R خواهد بود . در چیدمان داخلی فضاهای اورژانس رعایت تقسیم بندی فضاها ( عمومی – پشتیبانی – درمانی تخصصی ) الزامی است . جانمایی محل تریاژ در ابتدای ورودی اورژانس نیز از اصول مهم است . از آن جایی که هنوز وظایف متخصص طب اورژانس در کل بیمارستان های کشور نهادینه نشده است ، بعضا کارفرمایان نسبت به وسعت و محل تریاژ اورژانس سخت گیری هایی را دارند ، لیکن یک طراح بیمارستانی ، ساختمان بیمارستان را مطابق با ساختار سال های آینده درمان خواهد ساخت . بنابراین فضای لازم برای عملیات تریاژ و تحت نظرها و باکس های درمانی آن باید کامل رعایت گردند .

C5-5-2 -  در مواقعی لازم است تا به جهت عدم مزاحمت برای سایر بیماران ، اتاق ایزوله روانی دارای درب چداگانه و خارج از محدوده لابی اورژانس نیز باشد . همجنین این اطاق بایستی امکان توقف و بارگیری یا تخلیه بیمار روانی را برای آمبولانس ها داشته باشد . همچنین از آنجائیکه در مواقعی (بخصوص بیمارستانهای دولتی انحصاری در شهرستانها ) از این اطاق برای نگهداری بیماران متهم نیز بدلیل اختصاصات ایمنی آن استفاده میگردد ، لازم است تمهیدات امنیت فیزیکی آن هم رعایت گردد .

C5-5-3 - مبلمان داخلی بخش اورژانس و دیوار پوش های آن نیز باید دارای شرایط خاص اورژانس باشند . مثلا صندلی های لابی و انتظار اورژانس در محلی جانمایی شوند که کمترین مزاحمت را برای ترددهای فراوان دسترسی های داخلی اورژانس داشته باشد . ضمن این که معمولا صندلی های بخش اورژانس با دیگر بخش های بیمارستانی متفاوت بوده و به گونه ای است که به معنای واقعی راحت بوده و امکان استراحت همراهان به صورت طولانی را خواهد داشت . همچنین حتی المقدور صندلی های اورژانس به صورت تکی طراحی و جانمایی خواهند شد تا امکان توقف ویلچر  و امثالهم را در کنار خود داشته باشد . نوع پوشش مبلمان و رنگ آمیزی های آن نیز تا سر حد ممکن نشاط آور و زیبا و رفع کننده خستگی خواهند بود . مضاف بر آن اگر بالاترین مشکل همراهان بیمار در اورژانس را داشتن وقت اضافه ای که به سختی می گذرد بدانیم ، یک طراح بیمارستانی با تجربه ، با استفاده از انواع صنایع مستظرفه هنری و آب نماها و تابلوهای اصیل ، ثانیه های زیادی از وقت همراه بیمار را به خود جذب خواهد نمود . و این همان اوج هنر یک معمار بیمارستان ساز  در طراحی داخلی بخش اورژانس خواهد بود .

C5-5-4 - معضل سر و صدا با محیط اورژانس به گونه ای همزاد تصور می شود . لیکن می توان با استفاده از مصالح جاذب صدا در دیوارپوش ها ، سقف کاذب و کفپوش ها و نیز ایجاد شکستگی های علمی در سطوح مختلف ، تا حد امکان انعکاس صدا را کنترل نمود . یقینا استفاده از مصالحی که خود صدای مضاعف تولید می کنند در محل اورژانس خطای بزرگ محسوب می شود . مانند استفاده از انواع سرامیک های ترد  در کف اورژانس که صدای راه رفتن به خصوص خانم ها را چند برابر منعکس می نماید .

C5-5-5 - دسترسی به اتاق عمل اورژانس باید راحت و آسان باشد . ضمن آن که قابلیت انسداد این دسترسی ها برای افراد متفرقه در صورت لزوم وجود داشته باشد . همچنین بحث اسکراپ و در مواقعی استرلیزاسیون فرعی نیز در این فضا اجباری خواهد بود

C5-5-6 - پیش بینی فضا برای استقرار سامانه های درمانی امدادی در روزهای بحرانی و آماده باش ها در کنار اورژانس و تعریف دسترسی های برون بخشی مناسب برای این سامانه ها ، توسط طراح اولیه اورژانس از مواردی است که نقش مهمی را در امدادرسانی در بحران ها ایفا خواهد کرد . در این رابطه و بخصوص برای بیمارستانهای انحصاری دولتی در شهرستانها بایستی به سناریو های بحران آن منطقه و حجم و فرم فضاهای مورد نیاز این سامانه ها و باراندازهای ابلاغی برای آنها و رابطه و نوع اتصال آنها به بیمارستان توجه نمود .

C5-5-7 -  در محل ورود به بخش اورژانس ، تعبیه رمپ آمبولانس و محل تخلیه بیمار از آمبولانس به صورت سرپوشیده برای جلوگیری از باران و آفتاب الزامی است . این محل در طول روز و در نور شب بایستی کاملا واضح و روشن و آماده به کار باشد .

C5-5-8 - پارکینگ برای اورژانس بیمارستانها بسیار حیاتی میباشد . به شرط آنکه این پارکینگ فقط برای بیماران و  کسانیکه بیمار را به بیمارستان رسانده اند ، بکارگیری شود . همچنین برای استفاده کارکنان درمانی بخش اورژانس به ویژه پزشکان و بالاخص پزشکان آنکال ، وجود پارکینگ میتواند موجب بالارفتن بهره وری در زمان و افزایش ایمنی جان بیماران باشد . همچنین موقعیت پارکینگ اورژانس در حالتی صحیح است که بتواند در  سرعت دسترسی کارکنان به بیمار کمک بنماید.

C5-5-9 - تقسیم بندی داخل پارکینگ بخش اورژانس میتواند در بهره وری بهینه و قانونمند آن موثر باشد . برابر ابلاغیه ها ، این تقسیم بندی شامل موارد زیر است :

• 1)       محل ایستادن و تخلیه بیمار توسط آمبولانس و یا خودرو های انتقال دهنده  بیمار  و سپس ترک این محل
• 2)       محل پارک خودروهای آمبولانس که قرار است در ماموریتهای اورژانسی بکارگیری شوند
• 3)       محل پارک خودروهای خصوصی یا تاکسی هایی که بیمار را حمل نموده اند
• 4)       محل پارک خودرو های متخصصین و کادر تخصصی اورژانس (اولویت بعدی)

C5-5-10 - جدا از وسعت فضای اورژانس ، رعایت آیتم های تاسیساتی نیز برای موفقیت اورژانس بیمارستان موثر خواهد بود . اورژانس بیمارستان بایستی خوش آب و هواترین محل در بیمارستان باشد . همچنین تک تک اتاق های اورژانس باید دارای بهترین تهویه مطبوع باشند . در طراحی های بیمارستانی برای روزهای بحران ، سیستم تهویه مطبوع اورژانس ها در اولویت های خاص قرار داشته و با سایر بخش ها در یک تراز محسوب نمی شود .

C5-5-11 - سیستم سرویس دستشویی و حمام اتاق های ایزوله باید در لوله های خروجی فاضلاب نیز واقعا ایزوله طراحی گردد و هیچ گونه تداخلی با فاضلاب های دیگر نداشته باشد . به همین ترتیب اگزوزفن این سرویس ها و نیز اگزوست  هوای داخل این نوع اتاقها نیز  بایستی تداخلی با دیگر فضاهای بیمارستانی در تراز افقی و یا عمودی نداشته باشد .

 . . . .  ادامه دارد  . . . .

بهتر است مطالب را  save   نکنید ، چون دائمآ در حال  edit   نمودن و به روز کردن آنها هستیم

 در لحظه مورد نیازتان ، به روزشدهء آنها را مجددا و در همان لحظه میتوانید در این سایت مطالعه بفرمائید 

مطالب این مجموعه حاصل 22 سال تحقیق و تجربه شخصی مهندس محمد رضا اردلانی است که با زحمات 7 ساله  مهندس هدی اردلانی

ویرایش ، دسته بندی و تدوین شده است . هرگونه نقل مطالب این مجموعه بدون ذکر منبع  ، ضمن ظلم به پدید آورندگان این اثر ،

قطعآ نزد دست اندرکاران بیمارستانی کشور ،  نشانگر رذالت شخصیتی سارقین خواهد بود.

  کلیه فایل های جلد اول  (38بخش - 3فصل)  کتاب طراحی بیمارستان را در اینجا مشاهده بفرمائید